Mijn leesalgoritme deze zomer was niet al te optimistisch afgestemd. In plaats van vuistdikke historische romans, klassiekers waar ik nooit aan toekom en lekkere weglees-detectives, besloot ik een stapel weg te werken over autoritaire regimes, de destructieve kanten van sociale media, polarisatie en het einde van de democratie.
In deze zomerstapel pikte ik onder andere het begrip Overton-venster op: het idee dat wat het publiek accepteert als politiek haalbaar en acceptabel, in de loop van de tijd verandert onder invloed van sociale, politieke en culturele krachten.
Ondertussen reed ik een aantal weken rond door de Verenigde Staten en zag ik het begrip overal weerspiegeld. Democratie, lang geaccepteerd als het beste model dat we hebben, is in de VS iets geworden dat moet worden verdedigd. In gesprekken onderweg valt me op hoe gemakkelijk Amerikanen democratie opzijschuiven: 'tijd om iets anders te proberen'. Iets dat vier jaar geleden nog ondenkbaar was. Net als de schuivende normen over corruptie, belangenverstrengeling en governance.
Een van de grootste krachten in het verschuiven van normen is technologie: wat waar is of acceptabel wordtย gemaaktย door het internet, verspreid door AI en algoritmes. 'Internet is where reality is made', schrijft een van onze sprekers dit jaar, associate professor aan Stanford, gespecialiseerd in misinformatie Renee DiResta. Dat thema van schuivende normen en schuivende 'waarheden' zie ik niet alleen in Amerika terug, maar ook in ons programma dit jaar.
In onze twee Nederlandse productiesย Pedro is een leugenaarย en Oscarwinnaarย I Am Not a Robotย draait het om de vraag wat echt is en wat niet, wat waar is of een aanname. Inย Dream Empireย worden vastgoedillusies verkocht aan Chinezen en belanden we in parallelle werelden. Metย Unclickableย duiken we in een nepoperatie van digitale advertenties en misinformatie. Inย When We Speakย laten klokkenluiders zien dat je de waarheid kunt vertellen en nog kunt verliezen. Inย The Recycling Mythย zien we wat er รฉcht schuilgaat achter het recyclen van plastic.
Gelukkig is niet alles een spiegelpaleis: we duiken de witteboorden in de onderwereld in metย The Black Swanย (Nederlandse premiรจre van Zweedse successerie), we vechten tegen vervuiling door goudmijnen in Zuid-Afrika inย Jozi Goldย en ontleden arbeidsuitbuiting in deย Theย Gig Is Up.
Zo deprimerend als mijn leeslijst deze zomer was, zo optimistisch word ik van de sprekers, de lab-sessies en de films dit jaar. Omdat er energie zit in de gesprekken met partners, makers, mogelijke sprekers en in de brainstormsessie met de programmaraad. Omdat er ambitie zit in het bestrijden van fraude in alle vormen, en dat geeft moed en inspiratie.
Laat het besmettelijk zijn.
Ik hoop jullie allemaal te zien op 6 & 7 november in Tuschinski, Amsterdam.
Laila Frankย Voorzitter programmaraad
